اگر به یک بچهی سه ساله چکشی بدهید تا با آن میخی را به دیوار بکوبد ممکن است با خودش فکر کند که «چکش وسیلهی خوبی برای کوبیدن میخ به دیوار است.» اما اگر به او بگویید که میخ را با سنگ به دیوار بکوبد، و یک سال بعد، یعنی در چهارسالگی از او بخواهید که برای این کار از چکش استفاده کند، آنگاه با دیدن چکش خواهد گفت: «چه اختراع جالبی!». میبینید که انسان تا ابتدا مشکلی را تجربه نکند ارزش واقعی راه حل آن مشکل را خوب درک نمیکند.
مسائل فیزیک کداماند؟ آیا اینکه چگونه چیزها را محاسبه میکنید، مسئلهی فیزیک است؟ بلی، اما نه همهی مسائل فیزیک. مهمترین مسئله در فیزیک ادراک است، اینکه چگونه تصاویر ذهنی تشکیل بدهیم، چگونه چیزهای اساسی را از چیزهای غیر اساسی جدا کنیم و به کُنه مسئله برسیم، چگونه از خودمان سؤال کنیم. این سؤالها غالباً ارتباطی با محاسبه ندارند و جواب آنها صرفاً آری یا نه است؛ سؤالهای کیفی مهمترین سؤالهای فیزیکاند.
مواظب باشید نمود کمّی در فیزیک اساس کیفی آن را تحتالشعاع قرار ندهد. بسیاری از فیزیکدانان قابل و با تجربه گفتهاند که وقتی مسئلهای را واقعاً میفهمید که قبل از انجام هرگونه محاسبهای بتوانید جواب آن را به طور شهودی حدس بزنید. چگونه میشود این کار را انجام داد؟
با تقویت شمّ فیزیکی. شم فیزیک را چگونه تقویت کنیم؟ همانطور که جسم فیزیکی خود را تقویت میکنیم؛ با تمرین.
پس بگذارید این کتاب یک کتاب راهنمای نرمش برای ذهن شما باشد؛ سؤالها را با دقت بخوانید و قبل از دیدن جوابهای پیشنهادی مؤلف، خوب دربارهی آنها فکر کنید. خواهید دید که بسیاری از جوابها آنطور نیستند که شما اول انتظار دارید. آیا این به این معنی است که شما در این موارد ضعیف هستید؟ به هیچوجه. در بیشتر سؤالها، به عمد، آن جنبههایی از فیزیک مطرح شده است که ظاهراً با حدس و گمانهای معمولی متناقضاند. تجدید نظر در ایدهها، حتی در خلوت ذهن، کار راحتی نیست. اما شما با این کار بعضی مسائل که ذهن کسانی چون ارشمیدس، گالیله، نیوتن، ماکسول و اینشتین را به خود مشغول کرده بود، دوباره مرور میکنید. لذت ببرید!
برگرفته از مقدمهی کتاب «چگونه مفاهیم فیزیک را درک کنیم؟»
نوشتهی لوییس کارول اپستاین
ترجمهی جهانشاه میرزابیگی
نشر نورپردازان
مطالعهی این کتاب ارزشمند را به همهی علاقمندان توصیه میکنم.
از آنجا که ترجمهی فارسی کتاب مدتزمان زیادی است تجدید چاپ نشده و در بازار نشر موجود نیست، نسخهی pdf کتاب را برای دریافت در این لینک قرار دادهام تا علاقمندانی که به نسخهی چاپی کتاب دسترسی ندارند از لذت خواندن آن بینصیب نمانند.